Kuram, Tanım ve Modeller

Florence Nightingale ve Hemşirelik Modeli
Hemşirelikte formal bir eğitimin önemini vurgulayarak, hemşirelik uygulamalarına ilk bilimsel
yaklaşımı kazandıran Florence Nightingale, hemşireliği çevre kavramına, özellikle fiziksel
çevreye temellendirir. Onun bu bakış açısı, yaşadığı dönemin özelliklerine ve gerçeklerine
dayanmaktadır. Bu nedenle hemşireliği, saptadığı gerçekler üzerine oturtmuştur.
Nitekim, Kırım Savaşında hasta ve yaralı askerlerin sağlıksız çevreye bağlı
%42'lik ölüm oranı, onun düzelttiği çevre koşulları ile %22'ye düşmüştür. Ancak Nightingale,
çevre kavramı kapsamında, fizik çevrenin yanısıra psikolojik ve sosyal çevreye de yer
vermiştir. Florence Nightingale hemşireliği; doğanın insan yaşamındaki etkisine yardım etme
süreci olarak nitelemiş, hastanın iyileşmesinde, hemşirenin temiz hava, vücut bakımı
sağlıklı beslenme, dinlenme, uyku egzersiz gibi uygun çevre koşullarında bakımı sağlaması
ile doğanın tedavi edici gücünü desteklediğini ileri sürmüştür.
Florence Nightingale'in hemşirelik modeli, yaşadığı döneme göre oldukça ileri bir modeldir.
Bu model; özellikle dış çevre (hemostosis) ve doğa, temel insan gereksinimleri ve bütüncül
yaklaşımın bir bileşkesi olarak nitelenebilir.

Temel İnsan Gereksinimlerine Dayalı Hemşirelik Kuramları

Virginia Henderson'un Hemşirelik Kuramı
Henderson, geliştirdiği hemşirelik kuramını, insanın temel gereksinimleri üzerine kurar.
İnsanın biyolojik, psikolojik, sosyal ve spirituel (manevi) boyutlarını kapsayan 14 gereksinimini
ele alan V. Henderson, kaynak olarak yararlandığı Maslow gibi, önceliği fizyolojik ge-
reksinimlere vermiştir. Hemşireliğin varoluş amacını, hasta/sağlıklı bireye yardım etme biçiminde
tanımlayan Henderson, hemşirelik işlevlerini hastan›n gereksinimlerini karşılamak
olarak belirtmiştir.

Fay Abdellah'ın Kuramı
Abdellah, kuramında bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik gereksinimlerini 21 temel öğe ile
açıklamıştır. Bireyin bu gereksinimleri karşılayamaması durumunda sorunların
oluştuğunu ve hemşireliğin de bu sorunlara çözümleyici yaklaşımlar olduğunu vurgulamıştır.
Abdellah, bireyin karşılanamayan sağlık gereksinimini, hemşirelik sorunu olarak ve
sınıflandırdığı sorunları da hasta bakımı ögeleri olarak niteler.
Lydia E.Hall'un Hemş irelik Kuramı
Hall, hemşirelik kuramını, temel gereksinimlere dayalı beden/bakım, çekirdek/kişi, hastalık/
tedavi odaklı olarak içiçe giren 3 daireden oluştuğunu öngörmüştür.
Hall'un kuramı, hasta/sağlığını yitiren kişi ve ailesine yönelik olup hastanın, iyileşme veya
sağlığını kazanmasında kişisel motivasyonun ve enerjisinin gerekliliğine inanır.

Odak: Beden
Bedensel Bakım
Odak: Kişi
Hastanın kendisi
tedavi edici öge
olarak kullanılır
Odak: Hastalık
Hasta ve ailesini
tedavi ve tıbbi
bakımla tanıma
Bakım : Care Çekirdek/Core Tedavi/Cure
Hastanın tüm biyolojik
işlevlerine hemşire
yardımcı olur.
İnteraksiyon ve
projeksiyon yöntemleri
ile yardım
edilir.
Hemşire hastanın
savunucusu
rolündedir.

Dorothee Orem'in Hemş irelik Kuramı
Orem, kuramının esasını, temel insan gereksinimlerine dayalı bir öz-bakım (kişisel bakım)
kavramı ile açıklar. Kuramın temeli; insanın kendi sağlığına ilişkin tüm sorumlulukları
yüklenmesinde odaklaşır. Bu kuram, günümüzde, "2000 Yılında Herkese Sağlık"a benzer
bir görüşe sahip, bireyin öz-bakımındaki yetersizliğinde (bozukluk/hastalık) öz-bakımı için
hemşirenin, bütünlüğü tamamlama, kısmi tamamlama ve destekleyici (eğitici) girişimleri
sağlayan ve bireyin yeniden öz-bakımı elde etmesine aşamalı yardım etme esasına dayanır.

Kişilerarası İlişkilere (Etkileşime) Dayalı Hemşirelik Kuramı
Ida Jean Orlando'nun Hemşirelik Kuramı
I.J.Orlando kuramında, hasta-hemşire etkileşimini süreç çerçevesinde ele alır. Bu sürecin
ilk aşamasında hasta gereksinimlerini davranışlarına yansıtır. Hastanın davranışlarını
gözleyen hemşire, düşünce duygu ve algıları ile reaksiyonlarını belirler. Son aşamasında
hemşire, hastanın gereksindiği yardımı, hastan›n kat›l›m› olmaks›z›n planlı işlevlerinde
gerçekleştirir.

Enerji Alanına Dayalı Hemşirelik Kuramları
Martha E.Rogers'in Hemşirelik Kuramı
Rogers'ın kuramı; insan bütünlüğünün çevresi ile etkileşimi sonucu bütünsellik, devamlılık,
dinamizm ve yansıtıcı değişimin uyumlu durumu olarak ele alır. Bu kurama göre; çevresel
enerji ile insan arasındaki denge bozukluğundan kaynaklanan SORUNU, hemşire, girişimleri
ile dengeli, uyumlu duruma ulaştırır. Bu kuramlar dışında önemli olan Sister
C.Roy'un Adaptasyon Kuram›, E.King, J.Travelbee, H.Peplau'nun kuramları, ilgili derslerde
sırası geldikçe açıklanacaktır.
Yaşam Modeli
Yaşam modeli, karmaşık bir olgu olan yaşamın başlıca özelliklerini belirleyerek, bireyin
yaşamını oluşturan öğeler arasında var olan ilişkilerin tümünü kapsar.

N.Roper, W.Logan, A.T.Tierney'in, Günlük Yaşam Aktiviteleri Modeli (GYA) son yıllarda
büyük ölçüde kabul gören bu modelin, hemşireler tarafından benimsenme nedeni,
hemşirelik süreci için uygun bir baz oluşturmasıdır.
Diğer bir neden de, GYA yalnızca hasta bireylere yönelik aktiviteler olmayıp, aynı zamanda
sağlıklı kişiler için de geçerli olmasıdır.

kaynak:T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI NO: 496
Açıköğretim Fakültesi Yayı nları No: 225